جمهوری آذربایجان؛ مرکز گل فشان های جهان - وبلاگ روزنوشت

به گزارش وبلاگ روزنوشت، جمهوری آذربایجان، سرزمین آتش و باکو، شهر بادها است. اما این دو معروفیت خود را مدیون چیز دیگری نیز هستند: گل ها و گل فشان های باکو.

زمین سفید و خاکستری منطقه که گویی تا افق ادامه دارد، به صورت قله هایی کم ارتفاع به شکل شیرینی های مرنگ، به زیبایی هرچه تمام تر صیقل خورده اند و گل ها تبدیل به سنگ شده اند. بادها، خود را به شدت به این تپه ها که گویی متعلق به جهانی دیگر هستند، می کوبند و زمین زیر پای تپه ها، ترک خورده و پوسته پوسته شده است. شاید اینجا تکه ای از مریخ باشد. اما، نه؛ اینجا جمهوری آذربایجان است؛ مرکز گِل فشان های جهان.

منطقه ای نفت خیز

در منطقه ای سرشار از نفت در میانه اروپا و آسیا، بیش از 400 گل فشان وجود دارد و هر روز هم تعداد بیشتری از آن ها کشف می گردد. 10 سال پیش، یک منطقه محافظت شده طبیعی به وسعت 12 هزار هکتار به وسیله دولت در شبه جزیره آب شوران (Absheron Peninsula) در نزدیکی باکو، مرکز جمهوری آذربایجان، تاسیس شد.

ژوئیه سال 2018، دانشمندانی از وزارت اکولوژی و منابع طبیعی جمهوری آذربایجان به همراه وبلاگ روزنوشت CNN Travel سفری آفرود را به گل فشان باکو تجربه کردند که گزارش آن را در ادامه می خوانید.

بالارفتن از دامنه های پرشتاب و پرتگاهی با استفاده از یک خودروی آفرود را می توان سفری سخت تر از سافاری هایی دانست که کمی آن طرف تر در کشورهای خاورمیانه و روی تپه ماهورهایی از جنس ریگ روان انجام می گردد. اما این هنوز ابتدای راه است؛ هنوز فاصله زیادی با چشم انداز ها هیجان انگیز به جای مانده است.

گروه متشکل از کارشناسان آذربایجانی و وبلاگ روزنوشت CNN، تور خود را از کنار دهانه آتشفشان دِوِ بوینو (Deveboynu) شروع کردند که نام دیگر آن، گردن شتر (Neck of the Camel) است. زمین اطراف آن زمینی تفتیده است، اما به داخل دهانه که نگاه کنید، دوغابی گل آلود موسوم به برش گلی (mud breccia) به آرامی در حال قل قل کردن است. تپه ها در ظاهر آرام به نظر می رسند، اما زیر این چشم انداز برآمده و مرموز، زمین نفس می کشد و مانند هیولایی که به چرت عصرگاهی فرو رفته است، می غلتد.

محل تلاقی صفحات تکتونیک باهم

گل فشان ها معمولاً در منطقه ها دارای فرورانش دیده می شوند. این منطقه ها، بخش هایی از کره زمین هستند که صفحات تکتونیک در آنجا با هم برخورد می نمایند و گاهی اوقات باعث وقوع زمین لرزه، سونامی و فوران های شدید آتشفشانی می شوند. حفره های پر از گازهای زیرزمینی راه خود را با فشار به سمت سطح زمین باز می نمایند و متان را به همراه ترکیبی گل آلود از آب و نفت، با شدت به بیرون پرتاپ می نمایند.

از نظر میزان، گل فشان ها هرگز به بزرگی آتش فشان های معمولی نخواهند بود. بیشتر آن ها زمین چهره هایی کوچک و مدام در حال تغییر هستند که غالبا، اشکالی عجیب وغریب دارند و از توده های گلی صیقل خورده و تراشیده شده تشکیل شده اند. جیحون پاشایف (Jeyhun Pashayev)، مدیر این مجموعه، می گوید این شکل های شگفت و غیرقابل پیش بینی مانند نقاشی های بچگانه است.

زیبایی غیرعادی

پاشایف این گونه شرح می دهد:

تشکیل گل فشان به این معنا است که در عمق زمین، منابع کربوهیدروژن وجود دارد. همان طور که می دانید، گل فشان های زیادی در جمهوری آذربایجان وجود دارد که نشان می دهد منابع نفتی زیادی [در این منطقه] وجود دارد.

شاید زمین های خشک و تفتیده شبه جزیره آب شوران به تازگی و سرسبزی شمال کوهستانی این جمهوری نباشد، اما آن ها هم زیبایی منحصربه فرد خود را دارند. این جا منطقه ای است که از نظر منابع طبیعی، غنی ترین منطقه آذربایجان به شمار می آید؛ هم نفت دارد و هم برش های گِلی که در صنایع شیمیایی و ساختمانی کاربرد دارند.

پاشایف می گوید در حدود 20 عدد از 50 ماده معدنی مورداستفاده برای ساخت سیمان در گل های آتشفشانی پیدا می گردد و پیش از آنکه این منطقه حفاظت شده به طور رسمی ایجاد گردد، مردم همیشه گل های این سایت را برای پروژه های ساختمان سازی خود می دزدیدند.

در مسیری که وبلاگ روزنوشت و کارشناسان به سمت منطقه آتشفشانی بعدی می پیمودند، پاشایف به یک کارخانه پرعظمت اشاره نمود که مقتدرانه در افق ایستاده بود و تپه ای بزرگ از گل در کنار آن قرار داشت و گفت:

اینجا منطقه قره داغ است که ثروتمندترین بخش باکو است. حدود 90 درصد از سنگ ها برای ساختمان سازی در اینجا فراوری می گردد. هر سنگ با توجه به کیفیت آن، از 50 سنت تا 3 منات (واحد پول آذربایجان در حدود 1.77 دلار) می ارزد.

حمام گل

برخلاف آتشفشان های معمولی، هیچ گونه گدازه ای در این گل فشان ها وجود ندارد. حتی گلی که از دهانه خارج می گردد هم داغ نیست. درجه حرارت گل ها معمولا در حدود 22 الی 23 درجه سانتی گراد (72 درجه فارنهایت) است. این دمای مطبوع و خوشایند به این معنا است که بعضی از گل فشان ها برای حمام کردن مناسب هستند. گل حاصل از این گونه آتشفشان ها برای درمان بعضی از بیماری های پوستی استفاده می گردد. بعلاوه، روماتیسم و بعضی از بیماری های مرتبط با سیستم عصبی را هم می توان با این گل ها درمان کرد.

به گفته پاشایف، در دوره اتحاد جماهیر شوروی، گاهی وقت ها از گل های آتشفشانی برای ساختن قالب برای درمان استخوان های شکسته استفاده می کردند. او ادعا می نماید:

به غیر از آن، با استفاده از گل فشان ها می توانید به نتایج فوق العاده ای برای پوست دست بیابید. می توانید [از گل] بهره ببرید و به نتیجه بهتری دست یابید؛ حتی اگر [روی بدن تان] زخم داشته باشید. اگر متخصصان زیبایی نتوانند زخم های بدن شما را خوب نمایند، گل فشان ها می توانند چنین کاری نمایند.

رادیو اکتیویته

یک اما در اینجا وجود دارد؛ هر گودال متمایل به خاکستری رنگی مناسب پوست نیست. پاشایف می گوید:

بعضی از آتشفشان ها، چون از اعماق زمین خارج می شوند، مواد رادیواکتیویته همراه خود دارند. این موضوع شوخی بردار نیست.

گروه پاشایف سطح رادیواکتیویته را به طور مرتب کنترل می نمایند و هر سال، مجوز ایمنی آن را صادر می نمایند. جهانیی که زیر این منطقه نهان شده، هزاران سال است که مردم را از اطراف جهان مجذوب خود نموده است. جهانی زیر زمینی هزاران سال مردم جهان را مجذوب خود نموده است. رفتار غیرمنتظره، خشونت آمیز و ظاهرا غیرقابل شرح گل فشان ها مدت های مدیدی است که مردم این جمهوری را درگیر خود نموده است.

با اینکه باکو شهر بادها است، اما جمهوری آذربایجان به عنوان سرزمین آتش شناخته می گردد و بعضی از گازهایی که از این منطقه نفت خیر نشت می نماید به طور دا ئم در حال سوختن هستند؛ درست مانند کوه های همیشه سوزان یانار داگ (Yanar Dag). مردم منطقه بر این باور هستند که آیین کهن زرتشتی که آتش را مقدس می شمارند، رابطه ای تنگاتنگ با این پدیده داشت. سال 2001، گل فشان لاکبوتان (Lokbutan volcano) که در 15 کیلومتری باکو واقع شده است فوران کرد و شعله هایی به ارتفاع 15 متر به آسمان پرتاب کرد.

پدیده ای عرفانی

پاشایف معتقد است گل فشان ها، پدیده ای عرفانی هستند. سال ها پیش، یک کلکسیونر دانمارکی که صداهای مختلف را آرشیو می کرد، به این منطقه حفاظت شده رفت. او دستگاهی بسیار بزرگ مشابه یک پیانو را با خود به آنجا برده بود تا صداهای داخل گل فشان را ضبط کند. پاشایف از آنچه شنیده بود، حیرت زده شده بود. او می گفت:

قسم می خورم؛ فکر کردم آنجا جهنم است. من صداهای انسان را شنیدم - همه چیز واقعی بود. هزاران نفر را تصور کنید که از اعماق زمین فریاد می زنند کمکم کن!.

پاشایف با طرز بیان تحریک آمیزی سعی می نماید وزش باد از میان یک مجسمه گلی را با آوای حاصل از این جمله به زبان آذربایجانی مقایسه کند: وقتی که سر یک گاو را می برید. تا پیش از تغییر قوانین قصابی در جمهوری آذربایجان که ابتدای همین سال رخ داد، بریدن سر گاو صحنه ای متداول در کوچه و پس کوچه های باکو بود.

شرایط این منطقه بی شباهت با شرایط سیاره مریخ نیست؛ شاید به همین دلیل باشد که آن را کلا متعلق به این جهان نمی دانند. چند نمونه گل فشان در مریخ هم مشاهده شده است که شاهدی برای اثبات وجود آب در این سیاره و در نتیجه، امکان حیات در آن است.

میلیون ها مار

پاشایف شرح می دهد:

6 نوع گل فشان وجود دارد. فعال؛ غیرفعال؛ فراورینماینده نفت؛ زیرآبی؛ گل فشان جزیره ای و گل فشان تخریب شده.

حدود 140 گل فشان زیرآبی در جمهوری آذربایجان وجود دارد و 6 گل فشان جزیره ای نیز در قلمروی این منطقه حفاظت شده است. البته، انار باقراف (Anar Baghiriv)، یکی از دانشمندان همراه این گروه می گوید این گروه فاقد تجهیزات لازم برای بازدید از آن ها هستند.

پاشایف می گوید در یکی از گل فشان های جزیره ای، عجیب ترین نکته ای که به چشم می خورد، گل های در حال قلیان نیست:

شما از 100 متری خواهید دید که جزیره تکان می خورد. اما وقتی که نزدیک تر می شوید، میلیون ها مار را خواهید دید. می توانید چنین چیزی را تصور کنید؟ میلیون ها مار.

به عبارت دیگر، جزیره مملو از مارهای دریایی است. باقراف می گوید:

اصلا جایی پیدا نمی کنید که پای تان را [روی زمین] بگذارید.

زیر این گل فشان ها چه چیزی نهفته است؟

پیلپیلی گارداگ (Pilpili Gardag) آخرین مکان توقف این گروه است. پس از ردشدن از گارد امنیتی، یک راه سربالایی و صعب العبور به سمت شگفت انگیزترین گل فشان منطقه وجود دارد. سطح صاف و صیقل خورده گل ها زیر آفتاب سوزان ژوئیه برق می زد. حباب های خاکستری رنگ بسیار بزرگی پشت سرهم ایجاد می شوند و سپس، با یک صدای خوشایند می ترکند.

فوران های گل فشان ها فرق های زیادی با هم دارند. بعضی از آن ها پشت سرهم و بی صدا باریکه ای از گل رود را روی زمین روان می سازند و بعضی نیز، فوران های انفجاری دارند که هزاران متر مکعب گل ولای را یک باره به بیرون پرتاب می نماید. پاشایف می گوید در آذربایجان، میزان های مختلف، چشم انداز های متفاوت و سازه های متنوع دارند:

ما انواع و اقسام گل فشان ها را داریم.

کتاب رکوردهای گینس فهرستی از بزرگ ترین گل فشان های جهان را تهیه نموده است که یکی از آن ها در جمهوری آذربایجان واقع شده است. طول پایه آن یک کیلومتر و ارتفاع آن، چند صد کیلومتر است.

پیلپیلی گارداگ، زیر نور کمرنگ ماه، با گل هایی که در اثر تابش نور خوشید رنگ خود را باخته بودند و دمایی که به سمت 40 درجه سانتی گراد (104 فارنهایت) افزایش پیدا می کرد، از عظمتی وهم انگیز برخوردار است. اما، لایه لایه زمین در حال تغییری که زیر پای انسان ها وجود دارد، سرشار از شگفتی های بکر، رمزآلود و مجذوب نماینده دیگر است.

در سرانجام به یاد داشته باشید که برای سفر به جمهوری آذربایجان و بازدید از جاهای دیدنی باکو، همیشه می توانید برترین تورهای باکو و انواع تور جمهوری آذربایجان را در وبلاگ روزنوشت مشاهده کنید و انتخابی آگاهانه و مقرون به صرفه برای سفرتان داشته باشید.

تورهای مقرون به صرفه باکو